Al bijna twee jaar vormt de doelbewuste verspreiding van valse informatie een steeds grotere bedreiging voor de volksgezondheid. Tegenwoordig heeft deze dreiging een kritiek punt bereikt, aangewakkerd door de vooruitgang op het gebied van kunstmatige intelligentie, politiek manoeuvreren en de heropleving van antiwetenschappelijke sentimenten. De gevolgen zijn nu al zichtbaar: vermijdbare ziekten maken een comeback en het publieke vertrouwen in essentiële gezondheidszorgpraktijken neemt af.
De door AI aangedreven desinformatiemachine
De opkomst van kunstmatige intelligentie heeft de verspreiding van desinformatie over de gezondheidszorg dramatisch versneld. Hoewel AI vooruitgang in de gezondheidszorg belooft, stelt het ook slechte actoren in staat om op grote schaal overtuigende onwaarheden te creëren en te verspreiden. Met Sora 2 van OpenAI kan iedereen bijvoorbeeld realistische maar verzonnen video’s genereren met minimale technische expertise.
Het probleem beperkt zich niet tot video. AI-chatbots, waaronder ChatGPT van OpenAI, Gemini van Google en zelfs DeepSeek van China, raken steeds meer doordrenkt van pro-Kremlin-propaganda. Rusland overspoelt het internet met desinformatie om trainingsgegevens te besmetten, waardoor AI-modellen feitelijk worden omgezet in onbewuste versterkers van door de staat gesponsorde onwaarheden.
Politieke inmenging en geërodeerde verdedigingsmechanismen
De huidige crisis is niet uitsluitend een technologisch probleem; het is ook een direct gevolg van politieke beslissingen. Onder recente regeringen is de Amerikaanse verdediging tegen desinformatie opzettelijk verzwakt. Uitvoeringsbesluiten hebben de beperkingen op de verspreiding van schadelijke inhoud weggenomen, en instanties die zich bezighouden met het tegengaan van buitenlandse invloeden zijn ontmanteld of opgeheven.
De sluiting van het Foreign Malign Influence Center van het ministerie van Buitenlandse Zaken, ondanks zijn effectieve werk, is een voorbeeld van deze verschuiving. Ondertussen introduceren staatswetgevers actief wetsvoorstellen die op bewijs gebaseerde praktijken op het gebied van de volksgezondheid, waaronder vaccinatie en gepasteuriseerde melk, ter discussie stellen. Er zijn in het hele land ruim 400 van dergelijke wetsvoorstellen in behandeling, waarvan er 350 specifiek gericht zijn op vaccins.
De terugkeer van het antiwetenschappelijke sentiment
De meest alarmerende ontwikkeling is de heropleving van anti-vaccingroeperingen en de promotie van in diskrediet gebrachte theorieën. De benoeming van Robert F. Kennedy Jr. tot hoofd van het Amerikaanse ministerie van Volksgezondheid en Human Services betekent een keerpunt. Zijn lange geschiedenis van het promoten van valse beweringen over vaccins, samen met figuren als Andrew Wakefield (die een verband verzonnen heeft tussen het BMR-vaccin en autisme), heeft het antiwetenschappelijke sentiment op de hoogste bestuursniveaus gelegitimeerd.
Ondanks waarschuwingen van Nobelprijswinnaars, voormalige Surgeons General en vooraanstaande medische organisaties heeft Kennedy eenzijdig het COVID-19-vaccinbeleid gewijzigd zonder wetenschappelijk bewijs aan te halen. Dit heeft anti-vaccinatiegroepen aangemoedigd om hun inspanningen te verdubbelen, door rapporten te publiceren die peer-reviewed onderzoek negeren en teruggetrokken studies uit roofzuchtige tijdschriften citeren.
Meetbare gevolgen: heropleving van ziekten
De gevolgen van deze desinformatiecampagne zijn nu al zichtbaar. Mazelen, decennia geleden geëlimineerd verklaard uit de VS, maken een comeback. De CDC heeft dit jaar ruim 1.681 gevallen gedocumenteerd – het hoogste aantal sinds 1992. De vaccinatiegraad voor kleuters tegen mazelen, bof, rubella en andere vermijdbare ziekten is gedaald, tot onder de drempel van 95% die nodig is om de immuniteit van de kudde te behouden.
De erosie van het vertrouwen van het publiek in de wetenschap, gecombineerd met een verzwakte verdediging tegen desinformatie, heeft een perfecte storm voor ziekte-uitbraken veroorzaakt. Tenzij er dringend actie wordt ondernomen om de wetenschappelijke integriteit te herstellen, de verdediging van de volksgezondheid te versterken en de verspreiding van valse informatie tegen te gaan, zullen er meer uitbraken volgen. Het huidige traject is onhoudbaar en de gevolgen zullen nog jaren voelbaar zijn.
De crisis vereist een gecoördineerde reactie van beleidsmakers, volksgezondheidsfunctionarissen en de wetenschappelijke gemeenschap. De toekomst van de volksgezondheid hangt ervan af
